به مناسبت عید غدیر مطلبی به ذهنم رسید که تصمیم گرفتم با خوانندگان عزیز به اشتراک بگذارم.
یکی از نکات مهم زندگی علمی و عرفانی حضرت سلطانعلی شاه گنابادی اعلی‌الله‌مقامه الشریف – که می‌توان آن را ناشی از تسلط ایشان نسبت به علم تفسیر قرآن و روایات معصومین علیهم‌السلام دانست – حمل آیات قرآنی بر مصادیق مشابه است که در اصطلاح علوم قرآنی آن را جری و تطبیق می‌نامند.
به زبان ساده یعنی اینکه آیات قرآنی اختصاص به مورد شأن نزول آن در زمان پیامبر ندارد بلکه بر موارد مشابه آن در همه زمان‌ها حمل می‌شود و عالم قرآنی کسی است که بتواند مورد مشابه را تشخیص دهد و حکم عام و کلی را بر مورد مشابه آن تطبیق دهد.
برای نمونه می‌توان به تفسیر ایشان از آیه ۶۷ سوره مائده توجه کرد.
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ…
ایشان در ذیل این آیه شریفه شرح مفصلی درباره غدیر خم می‌نویسند و سخنرانی پیامبر در حجةالوداع را به طور کامل از ابن عباس و ثعلبی نقل می‌فرمایند.
یعنی ایشان هم داستان با سایر مفسران شیعه شأن نزول این آیه را واقعه غدیر خم و نصب امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام به جانشینی پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌دانند و در ذیل تفسیر همین آیه می‌فرمایند که این حکم کلی شامل حال همه ائمه معصومین علیهم‌السلام می‌شود یعنی همه آنها مخاطب به این خطاب قرآنی می‌باشند. یعنی هر ولیی از اولیای الهی که در زمان خودش مطاع کل است و امر خلافت الهیه به او منتهی شده است در پایان دوره خلافت باید برای خودش جانشین تعیین کند تا امر هدایت و ارشاد مردم معطل نماند.
و نکته مهم در آثار ایشان این است که در فرمان جانشینی که برای فرزند برومندشان آقای حاج ملاعلی بیدختی نورعلیشاه ثانی می‌نویسند به این آیه اشاره می‌فرمایند و می‌نویسند:
پوشیده نماند که چون هر یک از اولیای عظام را در زمان حیات و بعد از ممات، خلفا و نواب لازم (است) که رشته دعوت منقطع (نشود) بلکه در بقاع ارض و در جمله ازمان حکم: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک» جاری باشد، لهذا در این جزو زمان …
به نظر می‌رسد همان‌طور که ایشان در مقدمه تفسیر شریف بیان السعادة در مراتب قاریان قرآن ذکر می‌فرمایند که قاری قرآن باید چنان قرآن را تلاوت کند که گویی مخاطب به خطابات قرآنی است و خود را در حضور ببیند، ایشان نیز خود را شریک اذواق و مواجید پیامبرانه می‌دیده‌اند و حکم کلی مستنبط از این آیه شریفه را بر تعیین جانشین برای خودشان نیز جری و تطبیق داده‌اند.
البته پیش از ایشان نیز عرفایی همچون شیخ اشراق سهروردی و شمس تبریزی به این نکته اشاره کرده‌اند که قرآن را باید چنان بخوانی که گویا هم اکنون بر تو نازل می‌شود.
التماس دعا
یاعلی مدد
