صوفیان و رابطه آنها با علما،موافقین و مخالفین

☆ گردآوری: پروفسور لئونارد لوئیسون و دکتر رضا تابنده

☆ این مجموعه‌ی مقالات که توسط مرحوم دکتر لئونارد لوئِیسون و دکتر رضا تابنده تدوین گردیده است، مجموعه‌ای از مقالات ایران شناسان، اسلام شناسان و متخصصین حوزه‌ی عرفان و تصوف می باشد که در بیست و هفت فصل و ۶۳۲ صفحه جمع‌آوری شده است.

این کتاب را مرکز مطالعات ایران‌شناسی دکتر سموئل جردن در دانشگاه کل کالیفرنیا ارواین چاپ کرده است.

کتاب ” صوفیان و معارضانشان در جهان فارسی مآب “، باز تاریخی بزرگ وگستره‌ی جغرافیایی وسیعی را پوشش میدهد.

این کتاب متنی بر مقالات کنفرانس ” صوفیان و ملاها: صوفیان و معارضان آنها در جهان پارسی مآب ” می‌باشد که در سال ۲۰۱۶ توسط مرحوم دکتر لئونارد لوئیس و دکتر رضا تابنده در ” انستیتوی مطالعات ” عرب و اسلامی (IAIS) در دانشگاه اکستر با حضور اساتیدی از اقصی نقاط جهان برگزار شد.

¤ کتاب با مقدمه‌ای از مرحوم دکتر لوئیسون شروع میشود.

1⃣ بخش اول کتاب که ” قرون وسطی سرزمین پارس و دوران اولیه مدرن در آسیای مرکزی ” نام دارد شامل چهار فصل است:

 • فصل اول را دکتر اریک اولندر با عنوان ” صوفیان اغفال شده از دیدگاه ابن جوزی که بودند؟ ” نوشته است.

دکتر اولندر سردبیر جورنال مطالعات تصوف است. ایشان درباره عمر سهروردی و ظهور سلسله‌اش کتابی نوشته‌اند با تالیفات دیگر.

• فصل دوم را پروفسور جیم موریس که در حال حاضر در دانشگاه بوستون تدریس می‌کنند و مدتی استاد دانشگاه اکستر و پرینستون بودند.

ایشان کتابهای زیادی در باره‌ی تصوف نوشته‌اند، خصوصاً درباره‌ی فتوحات مکیه‌ ابن‌عربی و شخص ابن‌عربی.

ایشان فصل دوم این کتاب را در باره‌ی ” چشم‌انداز ابن‌عربی در مقایسه صوفیان و ملاها “نوشته‌اند.

• فصل سوم این کتاب را خانم دکتر سائو یازاکی، استاد دانشگاه گلسکو نوشته‌اند که تالیفاتی درباره‌ی ابوطالب مکی دارند. موضوع فصل ایشان:” دلبستگی با وجدان، تاثیر ابن‌حنبل بر ابوطالب مکی” می‌باشد.

• فصل چهارم را پروفسور دین دوینر، استاد بازنشسته دانشگاه ایندیانا، که تالیفات زیادی درباره‌ی تصوف دارند، را درباره‌ی ” صوفیانی بعنوان علماء در قرن هفدهم میلادی در آسیای میانه، مشایخ عالم علی‌آباد و مولانا محمدشریف بخارا ” نوشته‌اند.

2⃣ بخش دوم کتاب که دو فصل دارد، آناتولی نام دارد.

• فصل اول آنرا پروفسور احمدکارا مصطفی از دانشگاه ماری‌لند نوشته‌اند که تالیفات زیادی درباره‌ی تصوف و قلندران دارند.

در این فصل ایشان درباره‌ی ” تعیین جایگاه تصوف در اسلامی‌کردن آناتولی در قرن چهارده و پانزده میلادی ” میباشد.

• فصل دوم را خانم دکتر الیزا تسبیحی در باره‌ی ” صوفیان در برابر علمای ظاهر در قرن هفدهم میلادی در ترکیه عثمانی، بحث ‘ایمان فرعون’ در سنت مولویّه و اکبریان ( پیروان شیخ اکبر ابن‌عربی ) ” میباشد.

3⃣ بخش سوم کتاب که چهارصد دارد، نامش ” معولان، تیموریان و صفویه در سرزمین پارس ” نام دارد:

• فصل اول را پروفسور برجسته دانشگاه تورنتو و متخصص اسماعیلیه، پروفسور شفیق ویرانی درباره‌ی ” جان بدر بردن از سرکوب و ایزا و اذیت، اسماعیلیان و تقیه بعد از حمله مغول ” نوشته‌اند.

• فصل دوم این بخش را محقق انستیتوی اسماعیلیه در لندن که یکی از جامعترین کتابها را درباره‌ی نهضت حروفیه نوشته‌اند، آقای دکتر اورهان میر کاسمف نوشته.

عنوان فصل دکتر میرکاسمف، ” قربانیها یا رقیبان؟ اذیت و سرکوب حروفیان و دلایل محتمل آن “.

• فصل سوم را پروفسور اندرو نیومن از دانشگاه ادین برد نوشته‌اند.

ایشان تالیفات زیادی درباره‌ی ایران صفوی و تشیع آن دوران دارند، عنوان فصل ایشان، ” نگاهی اجمالی به مباحث معنوی در اواخر صفویه، نقدی اخباری بر تصوف و فلسفه ” میباشد.

• فصل چهارم را استاد شهرام پازوکی با عنوان” امامان شیعه و تصوف؛ بررسی انتقادی احادیث پیامبر و امامان در رد صوفیه”.

4⃣ بخش چهارم دارای چهار فصل است و عنوان آن ” ایران معاصر و دوران قاجار ” میباشد:

• فصل اول را پروفسور الیور شربروت با عنوان ” ضدیت با تصوف در اوایل قاجار، آقامحمدخان بهبهانی و رساله‌ی خیراتیه ” نوشته‌اند.

پروفسور شربروت تالیفات و مقالات زیادی دارند که مقاله‌ای هم درباره‌ی جایگاه قطب در تصوف نعمت‌اللهی نوشته‌اند.

• فصل دوم این بخش را دکتر رضا تابنده با عنوان ” صوفی مجدد و فیلسوف شیعه، مجذوبعلیشاه کبودرآهنگی، مدافع و قهرمان آشتی علمی بین تصوف و تشیع ” نوشته‌اند.

• فصل سوم را محقق انستیتوی اسماعیلی در لندن، دکتر الکساندرو کانسیان با عنوان ” درین اصلاح و تعصب، روایت دو رساله در اول قرن بیستم در رد سلسله‌ی گنابادی” نوشته‌اند .

• فصل چهارم را آقای مهران رهبری با عنوان ” بررسی زندگانی و نظریات فقهی نورعلیشاه گنابادی ” نوشته‌اند، که آراء فقهی ایشان را مورد بررسی قرار داده‌اند.

5⃣ بخش پنجم و بخش آخر کتاب، عنوانش ” اشعار کلاسیک صوفیانه پارسی ” میباشد:

• فصل اول آنرا دکتر نیکولاس بویلستون با عنوان ” یادآوری کردن به علماء در معنای مسلمان بودن، موضوع هویت دینی در اشعار سنائی” نوشته‌اند.

• فصل دوم را پروفسور علی‌اصغر سیدگهراب، متخصص ادبیات فارسی در دانشگاه لیدن هلند درباره‌ی ” مظهرالعجایب، صوفی در مقابل واعظ در مظهرالعجایب عطار- جعلی ” میباشد.

• فصل سوم را استاد فقید دکتر لئونارد لوئِیسون که یکی از اساتید مسلم تصوف در غرب و شرق در دنیای آکادمیک می‌باشند، با عنوان : ” پا و فرهنگ صوفیان ملامتی، ضد قشرگرایی در شعر فارسی از نزاری تا حافظ” میباشد.

• فصل آخر این کتاب را خانم دکتر ندا سقائی با عنوان ” یک بررسی نادان بر گردهمایی مذهبی موثر در قرن هجدهم ( میلادی) هند از دیدگاه شعر عرفانی پارسی ” میباشد.

🔅 هدف از برگزاری کنفرانس و تدوین این کتاب، ریشه‌یابی اختلافات و درگیری قشریون با صوفیه بوده است تا با بررسی تاریخی و حتی نزدیکی بعضی از عالمان و صوفیه بسیاری از مشکلات برطرف گردد، و شروعی باشد برای تحقیقات بیشتر.