قصیده آداب الطریقة شیخ ابومدين

قصیده آداب الطریقه

شیخ ابومدین شیخ سعید
که نظیرش نبوده در توحید

قصیده فوق، قصیده آداب الطریقه، سروده شیخ ابومدین شعیب ابن الحسین الانصاری الاندلسی است که از مشایخ قرن شش است که در سلسله نعمت‌اللهی طبق گفته مؤلف “رهبران طریقت و عرفان” ایشان قطب یازدهم است. او متولد کنتیلانا cantilana در اسپانیای کنونی است. او از خانواده‌ای فقیر بود و در جوانی به شهر سیاه رفت و آنجا ماهیگیری می‌کرد و بعد به مراکش رفت و در قشون المرابطون خدمت کرد. و بعد از چندی به “فاس” رفت و علوم دینی را فرا گرفت. خود از طبقه علما و محدثین شد. بعد خدمت بسیاری از بزرگان صوفیه رفت و طبق روایتی جذب شیخ علی ابن حرزم شد و در تذکره‌های نعمت‌اللهی آمده است که محضر شیخ ابومسعود اندلسی را نیز درک کرد و به جانشینی او در طریقه معروفیه منصوب شد.
در تذکره‌های قادریه آمده است که نزد شیخ عبدالقادر گیلانی هم رفت و این سفر ابومدین به بغداد به دعوت عبدالقادر گیلانی بوده است که طی نامه های متعددی به مشایخ تصوف در طریقه های مختلف از آنها دعوت کرد تا در همایشی شرکت کنند. و این همایش در واقع اولین گردهم آیی مشایخ تصوف در تاریخ اسلام بود که در قرن ششم به ابتکار شیخ عبدالقادر گیلانی اتفاق افتاد. شیخ ابومدین در این سفر یکی از مریدان خود را هم به همراهی برده بود و او را برای تربیت معنوی به شیخ عبدالقادر سپرد.
در آخر که به مقام ارشاد رسید به شهر بجایة در الجزایر رفت و آنجا زاویه‌ای بنیان نهاد. این عارف صوفی و فقیه و عالم، شهرتش به حدی بود که شیخ محی‌الدین ابن عربی لقب “معلم المعلمین” به ایشان داد و  روایات زیادی از کرامات و سخنان شیخ ابومدین در آثارش دارد و در فتوحات مکیه در چند موضع از او به عنوان قطب وقت خودش نام می‌برد. و در کتاب صوفیان اندلس آمده که ابومدین یکی از مشایخ ماذونین خود بنام شیخ ابوالعباس العرینی را برای دستگیری از ابن عربی به اشبیلیه فرستاد. و لقب شیخ اکبر نیز توسط ابومدین به ابن عربی عنایت شد. جمع کثیری از علما و فقها از جمله شیخ ابو عبدالله قرشی، شیخ اخی محمد صالح الاکافی و شیخ ابی غانم سالم و بسیاری دیگر به وی گرویدند.
همین مطلب باعث نگرانی حاکم وقت یعقوب المنصور شد و او را به مرکز حکومتش خواند که در کتاب “التشوف الی رجال التصوف” در اینباره صحبت شده ولی گویا در سال ۵۹۴ در راه آنجا در نزدیکی شهر تلمسان دچار کسالت شده و کلمه “الله الحق” را بر زبان می‌راند و به دیدار معشوق می‌شتابد.
ایشان آثار و سروده‌های زیادی دارند که می‌توان به دیوان، انس الوحید، آداب المرید، نزهة المرید فی التوحید و … اشاره کرد.
کتابهای The Way Of Abu Madyan که به فارسی هم ترجمه شد (طریقه ابومدین) تالیف وینسنت کرنل و نیز «شیخ الشیوخ ابومدین الغوث، حیاته و معراجه الی الله» تالیف عبدالحلیم محمود برای آشنایی با ایشان بسیار مفید است.

التماس دعا
یاعلی مدد

رضا تابنده