آزادی مجدد تصوف در افغانستان

هو
۱۲۱
تصوف در افغانستان پیشینه بسیار تاریخی دارد و بسیاری از صوفیه مکتب خراسان از ناحیه افغانستان بودند.
بلخ شهری است در خراسان قدیم که از قدیمی‌ترین شهرهای افغانستان است و قبل از ظهور اسلام، بسیاری از مردم آنجا بودایی و زرتشتی بودند. رابعه بلخی (با رابعه عدویه اشتباه نشود) که از شعرای قرن چهارم هجری است و عطار و جامی او را از زنان صوفی می‌دانند یا مولانا جلال الدین رومی را بلخی میخوانند.
در شهر هرات مزار چند نفر از عرفای مشهور واقع است مثل خواجه عبدالله انصاری هروی (نویسنده طبقات الصوفیه و منازل السائرین) که مقبره او در گازرگاه هرات از شهرت زیادی برخوردار است.
و نیز مولانا عبدالرحمان جامی از مشایخ طریقت نقشبندیه (نویسنده نفحات الانس و بهارستان و شرح فصوص الحکم و سبحه الابرار و دیوان اشعار و …) و ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری (نویسنده روضه الشهدا و کتابهای فراوان دیگر) که این دو بزرگوار در قرن نهم در زمان حکومت سلطانحسین بایقرا و وزیر دانشمندپرور او یعنی امیرعلیشیر نوایی می‌زیستند و نزد رجال حکومتی از احترام زیادی برخوردار بودند.
همچنین میر حسینی هروی که از مریدان بهاءالدین زکریای ملتانی بوده و دارای تالیفات فراوانی مثل نزهت الارواح و روح الارواح و صراط المستقیم و کنزالرموز و زادالمسافرین است. و عمده شهرت او به سبب سرایش نامه ای محتوی سئوالات عرفانی است که به تبریز میفرستند و شیخ محمود شبستری در پاسخ سئوالات او منظومه جاودانی «گلشن راز» را می سراید. از طرفی دختر میرحسینی هروی همسر حضرت شاه نعمت الله ولی و مادر شاه سید برهان الدین خلیل الله نیز بوده است.
البته در شهر هرات مزار امام فخر رازی (صاحب تفسیر کبیر مفاتیح الغیب) و نیز دو امامزاده از احفاد امام صادق (ع) نیز واقع است.
شیخ محمد روحانی که از مریدان شیخ رکن‌الدین ابوالفتح و از مشایخ سهروردیه از دیگر مشایخ صوفیه است که در افغانستان مدفون است و علاوه بر اینها بسیاری دیگر از مشاهیر صوفیه از ناحیه افغانستان بودند که آرامگاهشان در افغانستان واقع است.
سلاسل مشهوری چون نقشبندیه، چشتیه، قادریه و پیرحاجاتیه قدمتی در افغانستان دارند و چه بسا محل ظهور بعضی از آنان باشند.
در دوران معاصر هم در عرصه های مختلف از سیاسی تا دینی و اجتماعی بودند صوفیانی که نقشهای مهمی ایفا کردند.
پیر سید احمد گیلانی از همین بزرگان صوفیه و از طریقت قادریه در افغانستان بود که حزب “محاذ اسلامی افغانستان” را در سال ۱۹۷۹ بنیاد نهاد و کمک مجاهدین در جنگ علیه روسیه می‌کرد و در سال ۲۰۱۷ میلادی رحلت کرد.
شخص دیگر صبغت‌الله مجددی از بزرگان نقشبندیه بود که به مدت دو ماه رئیس‌جمهور بود و از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱ هم رئیس مشرانو جرگه (مجلس سنای افغانستان) بود و در سال ۱۳۵۷ جبهه ملی نجات را برای مبارزه با کمونیست‌های افغانستان تاسیس کرد. او سرانجام در بهمن ۱۳۹۷ در کابل در گذشت.
همچنین ابوبکر مجددی که از خانواده‌ای است که از بزرگان نقشبندی بودند، ایشان هم از فعالین اجتماعی است و این ها اشخاصی بودند که شاید در اخبار نامشان را شنیده باشیم. ولی از آنجایی که همیشه تاریخ تکرار می‌شود با ظهور طالبان متحجر، زمان تیره و تاری برای صوفیان رقم خورد و توحش طالبان دامنگیر صوفیان شد که حدوداً از سال ۱۹۹۶ میلادی تا ۲۰۰۱ طول کشید و بسیاری شکنجه و برخی کشته شدند.
و این خشونت ها بعد از آنهم نیز ادامه داشت تا جایی که طبق اخبار خبرگزاری ها در ۱۵ مارس ۲۰۱۲ میلادی ۱۱ صوفی به دست طالبان کشته شدند و در سال ۲۰۱۸ هم ۵۰ عالم در بمب‌گذاری‌ها کشته شدند.
و همین فشارها باعث شد ظاهراً تصوف مخفیانه بشود ولی متحجرین موفق نشدند که تصوف را از صفحه تاریخ و اجتماع افغانستان پاک کنند کمااینکه انور خوجه در آلبانی و آتاتورک در ترکیه هم نتوانستند این کار را بکنند و بعد از چند دهه تصوف پررونق‌تر از قبل احیا شد.
تصوف مذهب عشق است و پاک کردن عشق زندگی، بودن و معنای انسانیت را پاک میکند کمااینکه دیدیم طالبان متوحش انسانیت در وجودشان پاک شده بود.
بعد از سقوط طالبان، مراسم ذکر صوفیانه دوباره برپا شد و ویدئویی که در این پست تقدیم می شود فیلمی است از مجلس صوفیان در خانقاه پهلوان که به نام میرمحمد مشهور به پهلوان فرزند صوفی شیرمحمد در کابل است.
صوفی شیرمحمد مرید احمدالله لغمانی از بزرگان نقشبندیه بوده که گویا شخصیت معنوی وی باعث شد که در سال ۱۱۸۶ هجری قمری تیمورشاه درانی که از قندهار به کابل آمده بود شیفته وی شود. خانقاه پهلوان از خانقاه های پررونق افغانستان بود که فقط برای مدتی ظاهراً رونقی نداشت ولی رونقش در قلب و جان مردم ریشه دوانده بود و هر چه متحجرین کردند، پف کردند و ریش خود سوزاندند.

روضه خلدبرین خلوت درویشان است
مایه محتشمی خدمت درویشان است

دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال
بی تکلف بشنو دولت درویشان است

التماس دعا،
یاعلی مدد