مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان، رسمی است که در میان مردم ایران رواج بسیار داشته و دارد. بیتردید این وجه، از دورهی صفویه و استیلای تشییع، برجستهتر شده و به آن توجه بیشتری گردیده است. توجه به اشتغال زنان در امور اجتماعی نیز بهنوعی در همین دوره افزایش مییابد.
زنان، بخش عمدهای از مسایل فرهنگی را به دوش کشیده و میکشند و البته در تاریخ کمتر به فعالیتهای نسوان توجه شده است و بهبیان دیگر میتوان گفت تاریخ ما، تاریخی مردانه است.
«بیشک تمدن و فرهنگ بشریت در طول حیات خود شاهد تحولات بسیاری بوده است و زنان یکی از عوامل مهم و تعیینکننده در کنار مردان در همهی عرصهها تأثیرگذار بودهاند. زن در طول تاریخ بهطور کلی و زن ایرانی بهطور خاص، موجودی است که بهلحاظ فرهنگ حاکم در جوامع در متن تحولات قرار داشته است. اگرچه از لحاظ سیاسی، نقش زن در تاریخ بهاندازهی مرد نیست، اما با توجه به آنکه حدود نیمی از اجتماع را زنان تشکیل میدهند، نمیتوان منکر نقش آنها، هرچند بهصورت غیرمستقیم در حوادث و جریانات مختلف بود.» (منتظرالقائم،اصغر؛ شعبانی، زینب، تاریخ، نشریهی کتیبهی میراث شیعه، پاییز و زمستان 1398، شماره 2، صص 53-86)
زنان رفتهرفته به سمت و سوی علمآموزی رفتند و گرچه گاه در محضر پدر، برادر، عمو، خواهر یا مادر یا معلمان زن تعلیم میدیدند، اما توانستند در حوزههای مختلف ادبی، فلسفی و دینی نقشی مهم داشته باشند. «اگرچه دختران در زمینههای دیگری همچون خط و نقاشی و شعر هم میپرداختهاند، ولی تقریباً همهی آنها در آغاز در علوم دینیه و خواندن قرآن کریم ترغیب و عدهای در این میان به پیشرفتهایی نائل می شدند.» (همان)
قصد ندارم در اینجا نام تکتک زنانی که در حوزههای مختلف علمی و سیاسی فعالیت داشتهاند ذکر نمایم. شاید در مقال و مجال دیگری به این مسأله بپردازم؛ تا اینجا برایم اهمیت دارد که زنان در وجوه مختلف علیالخصوص دینی، نقش مهمی ایفا میکردهاند.
اما، در دورهی قاجاریه عزاداری وارد مرحلهی جدیدی میشود. در این دوره عزاداری و سوگواری چه از لحاظ شکلی و چه سبکی و چه محتوایی دگرگونیهایی مییابد. مراسم روضهخوانی رونق بیشتری مییابد و منازل اعیان و نامداران محلی برای برگزاری روضهخوانی میشود. همچنین تکیهها و مسجدها نیز مکانی برای برگزاری روضههاست. در روستاها و شهرهای مختلف نیز با برپایی چادر و تزیین کردن و سیاهپوش کردن، مراسم روضهخوانی برگزار میشده است. این مسأله در گزارشات مختلف نظیمه آمده است.
«گزارشهای نظمیه از وقایع مختلف محلات تهران در سالهای 1303 تا 1305 ق. بر اهتمام مردم به برپایی مراسم عزاداری سرور شهیدان، گواهی میدهد. . برای نمونه، نظمیه در ضمن گزارش وقایع دوشنبه غره شهر ذیقعده الحرام 1303در محلهی عودالجان مینویسد:
_دیروز عصر در خانه حاجی میرزا حسین تاجر، مجلس روضهخوانی بوده است. جمعی از تجار و غیره در آن جا حضور داشتند، غروب متفرق گردیدند.
و نیز در این گزارشها، همچنین از برقراری مجلس روضهخوانی زنانه در منزل حاجی میرزا شفیع لشکرنویس، پرداخت مخارج شام و مجلس روضهخوانی منعقد شده» آمده است. (سیر تحول روضه و روضهخوانی در دورهی قاجار، بینشیفر، فاطمه، نشریهی تاریخنامهی خوارزمی، زمستان 1394، شماره 10، صص 47-72)
ادامه مطلب را در سایت طرثیث_نامه بخوانید
