هفدهم ربیع الاول بنا به روایات نزد علمای شیعه سالروز تولد پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله) است. برخی از دانشمندان متأخر همچون پروفسور حمیدالله و نیز پروفسور آنه ماری شیمل نیز این تاریخ را درست تر می دانند.
البته متقدمین علمای شیعه همچون اهل سنت دوازدهم ربیع الاول را سالروز تولد ایشان می‌دانند. البته که اگر این مطلب باعث عدم اتحاد و وجود نفاق بشود، مسلماً وجود مبارک آن حضرت راضی تر به اتحاد مسلمین هستند. چون لاجرم، غرض بزرگداشت آن حضرت است.
در اوایل انقلاب مرحوم آیت الله منتظری رحمت الله علیه پیشنهاد دادند که از دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول را هفته وحدت نام گذارند و در جهت تقریب مذاهب اسلامی بکوشند. این پیشنهاد ایشان که حاکی از روحیه متفاوت آن مرحوم داشت با استقبال اهل سنت و شیعه روبرو شد و چهل سال است که این سنت مرضیه به ظاهر برقرار است.
در این نوشتار برآنم که به چند مطلب بپردازم.
ابتدای مواجهه ی اروپاییان با اسلام در دوره خلفای بنی امیه و بنی عباس بصورت کشورگشایی و بسیار خونبار بود و در جنگ های صلیبی تعداد زیادی از سپاهیان دو طرف کشته شدند و لذا نویسندگان غربی نیز مُلهم از این جو دشمنی، کتابهای زیادی در رد و در زاویه ی اسلام و پیامبر آن نوشتند. وانگهی عملکرد ناصواب حاکمان اسلامی که خود را خلیفه و جانشین پیامبر معرفی می‌کردند در ایجاد این بدبینی ها نقش بسزایی داشت. ولی پس از دوره رنسانس و پیشرفت اروپاییان و استعمار کشورهای اسلامی توسط غربی ها و بعضاً شرق دور، مطالعات آکادمیک زیادی درباره اسلام، قرآن و تاریخ زندگی پیامبر اسلام انجام شد.
نام آورترین مستشرقین و اسلام شناسان متاخر و کتابهای مهم آن ها در این زمینه عبارتند از:
آرتور جفری (اسلام، محمد و دین او) ، آرتور آربری (مترجم قرآن)، نولدکه (تاریخ قران، زندگی محمد)، مونتگومری وات (محمد در مکه – محمد در مدینه)، ایگناس گلدزیهر (عقیده و شریعت در اسلام، گرایش های تفسیری در بین مسلمانان)، کارن ارمسترانگ (زندگانی محمد، پیامبر اسلام)، مارتین لینگز (محمد برپایه کهن تربن منابع)، آنه ماری شیمل (محمد رسول خدا)، کارل ارنست (اقتدا به محمد)، ویلفرد مادلونگ (جانشینی محمد)، ویلیام چیتیک و ساچیکو موراتا (سیمای اسلام)، توشی‌هیکو ایزوتسو ژاپنی (خدا و انسان در قرآن – مفاهیم اخلاقی در قرآن) و …
البته تعداد زیادی از دانشمندان اسلام شناس که به تاریخ زندگی پیامبر یا کتاب قرآن پرداخته اند، وجود دارد. لذا عناوین مذکور از مشهورترین ها هستند که منصفانه تر از دیگران به تاریخ صدر اسلام و رسالت پیامبر پرداخته اند.
البته مطالعات برخی از اسلام شناسان غربی مانند لویی ماسینیون، رینولد نیکلسون، هانری کربن و ویلیام چیتیک (و البته مرحوم پرفسور آنه ماری شیمل) بیشتر به جنبه های عرفانی و صوفیانه آن اختصاص داشته و تالیفاتشان بیشتر در این زمینه است ولی باز در این اثنا، ماخذهایی هست که برای فهم اسلام از نگاه غربیان بسیار مفید است. برای مثال کتاب اسلام ایرانی از هانری کربن که ترجمه آن به فارسی در چهار مجلد به چاپ رسیده، برای درک و فهم تشیع و عرفان شیعی و مفهوم حقیقی و عرفانی ولایت بسیار مغتنم است.
در حال حاضر نیز در اغلب کشورهای پیشرفته و متمدن اروپایی و آمریکایی و نیز در استرالیا و ژاپن، رشته ی اسلام شناسی و مطالعات اسلامی بطور جدی در دانشگاه های معتبر تدریس میشود. کتاب خانه های آنها بسیار غنی و پر از آثار و متون اصیل اسلامی است. و بطور روزافزون درباره جنبه های مختلف تاریخی، کلامی، تفسیری، عرفانی، فقهی و … دین اسلام و نیز ادبیات عرب آثار زیادی به چاپ میرسد.
دعا می کنیم که به برکتِ رحمت و فخر کائنات، حضرت مصطفی (صلی الله علیه و آله) وجه رحمانی و صلح و عافیت دین اسلام بیش از پیش، مبیّن و شاخص قرار گیرد.
